Η θυσία στον Μύλο του Μανωλάκη Λεωνιδίου
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Αγαπητοί φίλοι, σας ευχαριστώ που με καλέσατε να σας απευθύνω λίγα λόγια στη σημερινή ημέρα μνήμης της θυσίας στρατιωτών και πολιτών, θυσίας υπέρ βωμών και εστιών κυριολεκτικά. Καλέσατε να σας ομιλήσει ένας Λενιδιώτης 45 ετών, τόσα είναι τα χρόνια που έχω την ευλογία να συνδέομαι με αυτόν τον ιστορικό και πανέμορφο τόπο.
Πιστεύω ότι με καλέσατε διότι έχω στο συρτάρι – και το γνωρίζουν αρκετοί από εσάς – έτοιμο προς έκδοση βιβλίο για τη μάχη του Λεωνιδίου και, κατ’ επέκταση, για τη Μάχη του Αγίου Βασιλείου, στις 21 και 22 Ιανουαρίου του 1949 αντίστοιχα.
Η επιθυμία να ασχοληθώ με το θέμα ήταν πρώτα η δημοσιογραφική περιέργεια. Το σπίτι που μέναμε στο Λεωνίδιο είναι σε μια στενή και αδιάβατη από τα αυτοκίνητα πάροδο της κεντρικής οδού που έχει την ονομασία «21ης Ιανουαρίου 1949». Φυσικά ερώτησα και έμαθα τα γεγονότα της Μάχης του Λεωνιδίου. Πρώτα από τη Σοφία Ρουσάλη – Διατσίντου, μητέρα της συζύγου μου. Εκείνη μου συνέστησε να πληροφορηθώ περισσότερα από τον συγγενή της και εκ των πρωταγωνιστών της Μάχης του Λεωνιδίου Ιωάννη Ρουσάλη.
Τον επισκέφθηκα στο κοντά στο σπίτι μας κατάστημά που διατηρούσε με τα αδέλφια του Κοσμά και Ευτυχία και το οποίο σήμερα διατηρεί ο ανεψιός τους Κώστας Κανάκης με τη σύζυγό του Πόπη. Όταν του είπα την αιτία της επίσκεψής μου με κοίταξε στα μάτια, στη συνέχεια μου είπε «περίμενε» και χάθηκε στο βάθος του μαγαζιού. Σε λίγο επέστρεψε και μου έδωσε οκτώ πυκνογραμμένες σε γραφομηχανή σελίδες, κιτρινισμένες από την πολυκαιρία. Ήταν η δική του πρωτότυπη γραπτή μαρτυρία – ντοκουμέντο της Μάχης του Λεωνιδίου. «Θα σου το δώσω» μου είπε «υπό έναν όρο: Θα το δημοσιεύσεις για να θυμηθούν οι παλιοί την αλήθεια και να την μάθουν οι νεότεροι». Του το υποσχέθηκα και του το οφείλω. Κοντά στη γραπτή μαρτυρία του αείμνηστου Ιωάν. Ρουσάλη συγκέντρωσα και άλλες μαρτυρίες για τη Μάχη κατοίκων του Λεωνιδίου, αξιωματικών του νομίμου στρατού, ανταρτών, καθώς και άλλα έγγραφα – ντοκουμέντα από τα Αρχεία πολιτών του Λεωνιδίου, του Στρατού. Επίσης κάποιες φωτογραφίες της εποχής.
Το κίνητρο της περιέργειας φυσικά δεν ήταν αρκετό για να ασχοληθώ επί χρόνια με το θέμα και να συγκεντρώσω όλα αυτά τα στοιχεία. Πρώτη και βασική αιτία είναι, να τηρήσω την υπόσχεση μου στον Ιωάν. Ρουσάλη: Να διατηρηθεί στη μνήμη των κατοίκων του Λεωνιδίου και ιδιαίτερα των νέων ο ηρωισμός που έδειξαν οι παππούδες τους στη Μάχη του Ιανουαρίου του 1949 έναντι πολύ υπερτέρων δυνάμεων, σε προσωπικό και σε στρατιωτική ισχύ. Λυπήθηκα όταν πληροφορήθηκα ότι ουδείς εκ των Λεωνιδιωτών έγραψε κάτι γι’ αυτήν, ενώ από την άλλη πλευρά έχουν γραφεί πολλά, από ανθρώπους μάλιστα που δεν είχαν άμεση συμμετοχή στη Μάχη. Λυπήθηκα όταν πληροφορήθηκα ότι η μνήμη του ηρωικού κατορθώματος των Λεωνιδιωτών αδυνατίζει με τον χρόνο. Λυπήθηκα όταν πληροφορήθηκα ότι πολλοί νέοι Λεωνιδιώτες δεν γνωρίζουν τί συνέβη από τα μεσάνυχτα έως την 6η πρωινή της 21ης Ιανουαρίου 1949.
Τα γεγονότα πεθαίνουν όταν τα λησμονάμε και χωρίς ιστορική μνήμη μέλλον σε ένα λαό δεν υπάρχει, έγραψε ο διαπρεπής καθηγητής Πανεπιστημίου Βασ. Τατάκης. Και ο Κυνουριάτης συγγραφέας Θανάσης Βαλτινός στην πρώτη του ομιλία ως Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, στις 12 τρέχοντος μηνός Ιανουαρίου, τόνισε πως η ιστορία και η γλώσσα μας είναι τα αναχώματα για να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας και να μην είμαστε απλοί μιμητές ξένων προτύπων. Χωρίς μνήμη και ρίζες καταντάμε φτερά στη διάθεση του τυφώνα της παγκοσμιοποίησης.
Προφανώς μνήμη δεν σημαίνει διαιώνιση του μίσους. Κάθε άλλο. Ο αιωνόβιος σοφός ακαδημαϊκός Κων. Δεσποτόπουλος, για άλλη αιτία, είπε πως «αμνησικακία πρέπει να έχομε, αμνησία δεν πρέπει να έχομε». Θυμόμαστε για να μην ξανακάνουμε τα ίδια λάθη. Η Ιστορία διδάσκει και πρέπει να καταγράφεται με ακρίβεια και χωρίς μισαλλοδοξία και δεν πρέπει να περνά από το τραπέζι του ιδεολογικού Προκρούστη. Βεβαίως βασική πηγή της είναι οι πρωτογενείς μαρτυρίες, χωρίς φτιασίδια και μακριά από εμπάθεια και φανατισμό.
Η δεύτερη αιτία που έγραψα το βιβλίο είναι ότι αγνοείται ή υποβαθμίζεται η τεράστια σημασία των Μαχών Λεωνιδίου και Αγίου Βασιλείου στην έκβαση του Εμφυλίου πολέμου στην Πελοπόννησο και γενικά στη χώρα. Ουσιαστικά ήταν η αρχή του τέλους του. Αυτό το αναγνωρίζουν όλοι.
Τρίτη αιτία η απόδοση φόρου τιμής και ευγνωμοσύνης στους πεσόντες στη Μάχη του Λεωνιδίου και ιδιαίτερα στον Μύλο του Μανωλάκη. Σ’ αυτόν δέκα μόνον άνδρες πολέμησαν με άφθαστο ηρωισμό και ανυπέρβλητη γενναιότητα εναντίον πολλαπλασίων ανταρτών, που διέθεταν άριστο οπλισμό, έως και μπαζούκας. Αμύνθηκαν με επιτυχία επί ώρες και συνέχισαν τον άπελπι αγώνα τους και όταν έμειναν μόνοι, όταν δηλαδή τους είχαν εγκαταλείψει οι λίγοι στρατιώτες και χωροφύλακες που βοηθούσαν στην άμυνα στην περιοχή του Μύλου. Θυσιάστηκαν για να διατηρήσουν ελεύθερη την Πατρίδα.
Η ηρωική πράξη τους αποδεικνύει τη συνέχεια του Έθνους μας. Τέτοιες θυσίες έχει πολλές η Ιστορία μας. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι επί 2500 χρόνια επαναλαμβάνουν οι Έλληνες παρόμοια θυσία. Πρώτα το «Μολών Λαβέ» και η θυσία του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες το 480 π.Χ, που λέγεται ότι επανέλαβε ο αείμνηστος Στυλ. Μερικάκης όταν του μετέφεραν την πληροφορία ότι οι κομμουνιστές αντάρτες θα επιτεθούν στο Λεωνίδιο για να το καταλάβουν. Μετά, το 1453, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στην Κωνσταντινούπολη. Της θυσίας του προηγήθηκε η συνταρακτική του απάντηση στο τελεσίγραφο του Μωάμεθ. Στη συνέχεια: Το 1803, του ιερομόναχου Σαμουήλ στο Κούγκι του Σουλίου. Το 1821, του Γεωργάκη Ολυμπίου στη Μονή Σέκκου στη Μολδαβία και του Αθανασίου Διάκου στην Αλαμάνα. Το 1826, στο Μεσολόγγι, του Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ στον ανεμόμυλο της πόλης και του Χρήστου Καψάλη στο σπίτι του. Το 1866, του ηγουμένου Γαβριήλ στη Μονή Αρκαδίου, στην Κρήτη. Το 1949, του Ανθυπολοχαγού Λουμπαρδιά και των άλλων στρατιωτών στο Μύλο Μανωλάκη. Το 1957, του Γρηγόρη Αυξεντίου στο κρησφύγετο του, κοντά στη Μονή Μαχαιρά της Κύπρου. Όλοι έναντι πολλαπλασίων εχθρών θυσιάστηκαν για την Πίστη και το Έθνος μας.
Περαίνω το λόγο μου, λόγο μνήμης και ευγνωμοσύνης, λόγο τιμής και υπερηφάνειας για τους Λεωνιδιώτες και για όσους ήσαν από άλλα μέρη και πολέμησαν με ηρωισμό και πετυχημένα δίπλα τους, για να διαφυλάξουν, επαναλαμβάνω, την ελευθερία της Πατρίδας και να υπερασπισθούν το βιός τους, την Παράδοσή τους και την Πίστη τους. Με συγκίνηση αναπολώ τις στιγμές του ηρωικού θανάτου όσων πολέμησαν σ’ αυτόν τον Μύλο και ενώπιον τους κλίνω ευλαβικά το γόνυ. Η θυσία τους είναι μια χρυσή σελίδα στην Ιστορία του ηρωικού αυτού τόπου και γενικότερα του Ελληνικού Λαού και πρέπει να μας παραδειγματίζει. Αιωνία τους η μνήμη.-
