Η επίγνωση των ορίων μας
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Η αρχή του νέου έτους είναι μια καλή ευκαιρία για κοινωνική επικοινωνία και ανταλλαγή ευχών, για έκφραση της αγάπης και της αλληλεγγύης μας προς εμπερίστατους γνωστούς και αγνώστους μας, αλλά, προ πάντων, για αυτοκριτική και επίγνωση των ορίων μας.
Στο υπόλοιπο έτος, λόγω των συνθηκών της ζωής μας, παγιδευόμαστε σε μια ζωή με πολλούς περισπασμούς, που μας αποπροσανατολίζουν από το νόημα της. Τα όρια μας είναι δεδομένα, όπως και η θέση μας στο σύμπαν. Όμως τα παραβλέπουμε και ζούμε σε μιαν εικονική πραγματικότητα. Θυμίζουμε τη «Λιλλιπούτη» των «Ταξιδιών του Γκιούλιβερ». Την έγραψε ο κληρικός Τζόναθαν Σουίφτ για να στηλιτεύσει αλληγορικά την κενοδοξία του ανθρώπου. Θυμίζουμε ότι στη Λιλλιπούτη ζούσανε ανθρώπινα όντα ύψους 15 εκατοστών, των οποίων ο αυτοκράτορας θεωρείτο «παντοδύναμος» και «φόβητρο του σύμπαντος»…
Από τα μέσα του 20ού αιώνα και έως σήμερα κυριαρχούν οι φανταστικές ιστορίες με υπεράνθρωπους, εξωγήινους και διαστημικούς πολέμους. Αυτές, εν γνώσει των δημιουργών τους, δίνουν μια ψεύτικη εντύπωση πως στο κοντινό μέλλον θα γίνουν πραγματικότητα. Πρόκειται για μεγάλο ψέμα. Ο άνθρωπος έχει φτάσει στα όρια του. Ολοκλήρωσε την εξερεύνηση του πλανήτη στον οποίο ζει και πέραν τούτου ουδέν άλλο μπορεί να πράξει στο εγγύς και στο απώτερο μέλλον. Είναι αδύνατο να κατοικήσει σε άλλον πλανήτη και είναι αδύνατο να επισκεφθεί κάποιον του σύμπαντος, ή να μας επισκεφθούν…
Ο Λι Μπίλινγκς, associate editor του αμερικανικού επιστημονικού περιοδικού «Scientific American», στη συνέντευξή του στον Μάρκο Καρασαρίνη και στο «ΒΗΜΑgazino» δείχνει αισιόδοξος στις έρευνες που γίνονται για την ανακάλυψη ύπαρξης ζωής εκτός του ηλιακού συστήματος. Παράλληλα όμως αναγνωρίζει πρώτον ότι «τα διαστημικά λεωφορεία υπήρξαν εμβληματικά των μεγάλων τεχνολογικών μας φιλοδοξιών – και των περιορισμών μας». Και δεύτερον πρέπει για πρώτη φορά ένας επιστήμονας που ασχολείται με το διάστημα να διατυπώνει, έστω υποθετικά, την άποψη ότι μπορεί να είμαστε μόνοι στο σύμπαν: «Ας φαντασθούμε ότι ανακαλύπτουμε ότι δεν υπάρχει άλλη Γη, ούτε άλλες διάνοιες. Ίσως αυτό να μας ωθούσε να εκτιμήσουμε περισσότερο τον πλανήτη και τους συνανθρώπους μας», είπε.
Η γοητεία της ανίχνευσης του αγνώστου, η καλλιεργούμενη προσδοκία για την ανακάλυψη μιας «Συμπαντικής Αμερικής» και η, δια του διαστήματος, προβολή της ισχύος των μεγάλων χωρών συντελούν στο να ξοδεύονται πάρα πολλά χρήματα για την έρευνα του διαστήματος. Είναι στην πραγματικότητα μια δονκιχωτική πορεία.
Στο έργο του «Δόκτωρ Φάουστους» ο Κρίστοφερ Μάρλοου (1564-1593) τονίζει ότι ο ουρανός είναι μεν σπουδαίος, αλλά φτιάχτηκε για τον άνθρωπο και συνεπώς αυτός είναι καλύτερος από τον ουρανό… Αν συνειδητοποιούσαμε τα όριά μας και πως, κατά τον Αριστοφάνη, είναι ύβρις να κυριαρχούμαστε από την αλαζονεία ότι μπορούμε να υπερβούμε τα όριά μας και να υποκαταστήσουμε τον Θεό, τότε η ζωή μας στον φιλόξενο αυτόν πλανήτη θα ήταν πιο δίκαιη και πιο υπεύθυνη.-