Ο Έλληνας σύγχρονος Άμλετ
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Τα όσα εδώ και εννέα μήνες πράττει ή δεν πράττει ο κ. Τσίπρας ως πρωθυπουργός, δεν ξέρω γιατί, έφεραν στο μυαλό μου τον Άμλετ. Αυτές οι συνεχείς παλινδρομήσεις για τον ΦΠΑ, την ιδιωτική εκπαίδευση, την τύχη των φαρμακείων, τη φορολογία των πολιτών και το ασφαλιστικό, σε συνδυασμό με μιαν εχθρότητα προς κοινωνικές ομάδες, που ιδεολογικά τις θεωρεί απέναντί του, προκαλούν την εύλογη ανησυχία ότι οδηγούν τον ίδιο και τη χώρα στην εθνική ανυπαρξία. Είναι η πορεία του Άμλετ.
Σε μια ερμηνεία του έργου ο Άμλετ είναι ο κατ’ εξοχήν αναποφάσιστος ήρωας. Έχει αναλάβει ένα καθήκον που γνωρίζει πως είναι σωστό, ωστόσο είναι απρόθυμος να το φέρει σε πέρας. Βρίσκει συνεχώς προφάσεις και κωλυσιεργεί, κάτι που του στοιχίζει τη ζωή και την ύπαρξη της χώρας του, που παραδίδεται στον Φορτεμπράς… Ο μεταφραστής του Άμλετ και σημαντικός λογοτέχνης Γιώργος Χειμωνάς γράφει στον πρόλογο του πως ο Άμλετ «εκτινάσσεται και διαλύεται στο χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι».
Από την πλευρά του ο Πολωνός βαθύς γνώστης του Σαίξπηρ Γιαν Κοτ σημειώνει πως σε κάθε εποχή και σε κάθε χώρα υπάρχει ένας Άμλετ. Ο Άμλετ της Κρακοβίας του 1956 φερ’ ειπείν φώναζε πως «η Δανία (πατρίδα του Άμλετ) είναι φυλακή» και ήθελε να διορθώσει τον κόσμο… Ήταν ένας νέος στην ηλικία επαναστατημένος ιδεολόγος. Ο Άμλετ της Βαρσοβίας του 1959 βασανιζόταν από αμφιβολίες. Μπορούμε, γράφει ο Κοτ, να τον φαντασθούμε με μαύρο πουλόβερ και μπλουτζίν και φυσικά χωρίς γραβάτα, θα προσθέταμε εμείς.
Ο Άμλετ της Ελλάδας είναι το επαναστατημένο παιδί της δεκαετίας του 1990, που του φορτώσανε στους ώμους του την αλλαγή του κόσμου και την εκδίκηση για τη στρατιωτική ήττα της παράταξής του στον εμφύλιο. Η υποχρέωσή του να ανταποκριθεί στα όσα του ζητάει το φάντασμα της ιδεολογίας του τον φέρνουν σε σύγκρουση με τον ρεαλισμό, που επιβάλλει η λογική του άγριου τούτου κόσμου.
Ο κ. Τσίπρας γνωρίζει τι πρέπει να πράξει, όμως τα ιδεολογικά βαρίδια του δεν του το επιτρέπουν. Και εδώ παραφυλάει ο «Φορτεμπράς». Τι αντιπροσωπεύει ο νεαρός βασιλιάς της Νορβηγίας, που μετά το θάνατο όλων των Δανών πριγκίπων – και του Άμλετ – παίρνει και τον θρόνο της Δανίας, ο Σαίξπηρ δεν το μας το λέει. Ο Γιαν Κοτ σημειώνει πως στον «Άμλετ» άνθρωποι πολεμήσανε, μηχανορραφήσανε, αλληλοσκοτωθήκανε, στήσανε παγίδες ο ένας εναντίον του άλλου και πέσανε οι ίδιοι μέσα. Θελήσανε να διορθώσουνε τον κόσμο, ή απλώς να σωθούνε… Και στο τέλος ο Φορτεμπράς με γοητευτικό χαμόγελο λέγει: «Μαζεύτε τα πτώματα. Τώρα θα είμαι εγώ ο βασιλιάς σας». Ο σύγχρονος Φορτεμπράς παραφυλάει γιατί δεν είμαστε ικανοί να απαλλαγούμε από κάθε Άμλετ. Φαίνεται ότι τελικά τον θέλουμε.-
